Wees bij het lezen van de Bijbel u bewust van het taaleigen

Ook al mag men tussen bepaalde talen gelijkaardigheden aantreffen zijn ze elk op zich zelf bijzonder met hun eigen taalkenmerken.

Als Bijbelvorser of onderzoeker van de Bijbel willen we altijd de Bijbel onderzoeken en nagaan wat er eigenlijk in staat of wat er met de tekst bedoeld wordt. Ons boeit het ook om meerdere verschillende Bijbelversies ter hand te nemen en ons te laten dragen in de wind van de schrijver zijn gedachten. De verscheidenheid van de verschillende vertalingen zal ons meermaals kunnen doen verrassen en ons telkens opnieuw kunnen doen boeien om de teksten uit verschillende oogpunten te benaderen.

Meerdere Bijbelvertalingen

Verscheidene Engelse Bijbelvertalingen

Door niet eng vast te houden aan één bepaalde Bijbelvertaling laten wij ook de openheid bestaan om niet een eigen Bijbeltaaltje in de gemeenschap te gaan gebruiken die als teken zou moeten overkomen van onze strekking. Alsook maakt de verscheidenheid van lezingen het mogelijk dat voor bepaalde mensen een of andere benadering weer meer duidelijkheid kan geven.

Door regelmatig een ander versie ter hand te nemen blijven de teksten voor de gemeenschap ook makkelijker fris over komen.

Het boeiende aan de wisselingen in de vertalingen is dat wij ook telkens moeten op zoek gaan op welke wijze de vertalers te werk zijn gegaan en aan welk woord gebruik zij de voorkeur geven. Telkenmale stellen wij ons hier open voor op en willen inzicht krijgen in hoe zij de  verzen vertaald hebben en waarom ze bepaalde woorden gebruiken.

Ook al zullen wij voorkeur geven aan letterlijke vertalingen moeten we ook erkennen dat de tekst vloeibaar genoeg moet zijn om vlot te kunnen lezen. Je kunt niet zomaar een vertaalmachine een vertaling laten maken en daarbij een logische structuur van de woorden vinden. Elke taal heeft zijn eigen eigenaardigheden, en we moeten proberen om die te begrijpen.

Meestal zijn we niet voldoende vloeiend in het Aramees, Hebreeuws en Grieks om de oorspronkelijke Bijbelse geschriften te begrijpen, en zullen wij beroep moeten doen op vertalingen naar talen die wij begrijpen en waarin wij ons meer thuis voelen.

Als we de oudere teksten lezen, moeten we beseffen dat die mensen op een andere manier omgingen met taal en een heel andere manier hadden om zich uit te drukken dan wij vandaag.  Zelfs in enkele jaren tijd kunnen in de eigen taal er reeds opmerkelijke verschuivingen van woordgebruik voor doen. sommige woorden kunnen na enkele decennia zelfs het tegenovergestelde gaan betekenen.

Wijze van praten of iets voor te stellen

Ook als wij eigentijdse vertalingen ter hand nemen, moeten we deze met voorzichtigheid benaderen en de specifieke manier van praten van de vertalers onderzoeken. In het Engels,  Frans, Duits, Mandarijn of Nederlands gaan de vertalers waarschijnlijk zich op heel ander wijze uiten.

Zoals Terry Daughtery er in de bespreking van J Weingreen zijn boek “A Practical Grammar voor klassiek Hebreeuws 2nd Edition” op wijst dat een Navaho zou zeggen “Honger komt en zit bij mij”, en tevens kan spreken, zoals in een beschrijvend Nederlands, dat het water hem doodt, terwijl in het Engels zij duidelijk zouden spreken over het feit dat men honger heeft of men verdrinkt. In lyrische taal zou men daar in het Nederlands, het Jidish en Hebreeuws kunnen zeggen dat de persoon door het water werd gegrepen, of dat hij opgeslorpt werd door de golven of dat het water de persoon tot zich nam.

Schuldgevoel culturen beginnen met dat zij hongerig zijn. Zij zeggen ook “ik heb het geprobeerd” en legen daarbij de schuld bij de persoon.

De Navaho indiaan spreekt van iets dat buitenaf over zich komt. Voor hem is het datgene dat van buiten handelt over hem. Zij hebben geen schuld cultuur. Zij zien de medicijnman en zien wat in de externe omgeving kan veroorzaken. De blanke man daarentegen gaat in zijn geneeskunde niet zozeer de oorzaak genezen, maar kijkt naar de gevolgen van de ziekte en zal veelal de  symptomen behandelen. (Zij die voor homeo- en fytotherapie gaan zijn daarbij de uitzonderingen.)

Cultuur begrijpen

Bij het bestuderen van het Hebreeuws moeten we een heel andere cultuur begrijpen dan de onze. Het letterlijk vertalen en de woorden in die volgorde laten staan heeft geen zin. Je moet inzicht in het taaleigen krijgen en eigenlijk ook de Hebreeuwse mentaliteit aanpassen om te begrijpen wat ze dachten.

Talen hebben meestal een brandpunt woordenschat. De meeste dingen die gemeenschappelijk en gebruikelijk zijn, hebben veel woorden en die minder vaak worden gebezigd, minder woorden.

Inuit indianen hebben veel verschillende woorden voor sneeuw.

Het Hebreeuwse woord voor regen is ook het Hebreeuwse woord voor zegen, voorspoed en Gods woord. Gebrek aan welvaart, is Gods woord dat niet zal uitgaan als er geen regen is.

Shamar (Sem Mem Resh) vertaald “te houden”, zoals in (Shamar Mitzvot) “mijn geboden bewaren ‘. Shamar betekent om te waken, om te beschermen, om de betekenis van de Thora-Instructie te koesteren. Om te zorgen voor.

Parar (Peh Resh Resh) vertaalt “te breken” of “met voeten te treden”, ” onder de voet lopen.” We moeten haar oorspronkelijke betekenis bewaken, koesteren en beschermen.

Als wij de over willen gaan om de Bijbel te gaan lezen, moeten wij ons kunnen verplaatsen naar de tijd van toen. Wij moeten niet enkel zoeken naar de betekenis van het gebeuren. Wij moeten ook trachten de vertaling te begrijpen . “Doe zoals zij onderwijzen en niet zoals zij doen.”

Abstracte en concrete gedachte

Hebreeuws is heel concreet. Het wordt beschouwd als een inbeeldingstaal. Er is heel weinig abstract in het Hebreeuws. Hebreeuws is een taal gebaseerd op concrete dingen om te creëren en een beeld te vormen.

een soort hebreeuws aa-noot-mies (Photo credit: dietmut)

Men kan geen letterlijke interpretatie naar het Hebreeuwse volk nemen met bijvoorbeeld een Engelse vertaling, omdat het tot verwarring zal leiden en u uw luisteraar zult verliezen.

Passieve en Actieve Zelfstandige naamwoorden

In het Engels heeft men naamwoorden die verwijzen naar een persoon, plaats of ding welke afkomstig zijn uit het Grieks. Dit zijn actieve zelfstandige naamwoorden.

Het Hebreeuws heeft echter geen zelfstandige naamwoorden. We noemen ze nominale vormen omdat hun ‘zelfstandige naamwoorden’ niet zijn zoals onze “zelfstandige naamwoorden.” De nominale vormen zijn afgeleid van de werkwoorden. Een nominale vorm in het Hebreeuws verwijst naar de actie van een persoon, plaats of ding. Men zal daar merken dat veel christenen hierdoor de vergissing begaan om een actie of handeling te gaan nemen als persoon. Het meest gekende voorbeeld daar in is “het zich tegen iemand kanten”, “zich verzetten” of iemand “tegenspreken”. Hij zie zich verzet tegen iemand of iets is een tegenstrever of een satan. Het woordje satan dat zou moeten staan voor elkeen die zich verzet tegen iets werd door vele christenen echter omgevormd tot een duivels figuur: Satan, in de plaats te staan voor elke “tegenstander“.

“Buigen” betekent ook “een knie” maar betekent ook “een geschenk.” in het Hebreeuws. Indien je een koning ziet “buig je de knie” kan je een kniebuiging maken en een gift geven.

In het Hebreeuws scheidt men nooit een zelfstandig naamwoord van wat het doet. In het Hebreeuws zal wat wij een Zelfstandig naamwoord noemen half zelfstandig naamwoord en half werkwoord zijn en meestal worden ze hetzelfde gespeld. Dat is de reden waarom het een nominale vorm heet.

Een taal leren is zijn geest open stellen voor de gedachte van de spreker en zich bereid voelen om het denken van de anderstalige persoon te begrijpen.
Dit zijn nominale vormen.

De geschiedenis van de taal

Talen worden gegroepeerd in families op basis van hun overeenkomsten en verschillen. Zo bekijkt men de verscheiden talen meestal als leden van een bepaalde taalfamilie en zal men spreken van de Germaanse, Romaanse en andere taalfamilies.

Latijn is de moedertaal van wat wij noemen de Romaanse familie met o.m. Spaans, Portugees, Roemeens, Italiaans en Frans.

Engels is een lid van de Germaanse familie waaronder men Duits, Nederlands, en Deens kan vinden. Ook al kan men Keltische invloeden vinden, zal Engels nog tamelijk verwant aan het Duits zijn.

Cognaten zijn woorden die bijna hetzelfde zijn in de zustertaal.

Zo kan men onder de ‘bloedverwanten’ in het Italiaanse “Aqua” en Spaans “Agua” horen zeggen voor water. Het Engelse woord “Water” wordt het zelfde geschreven als in het Nederlandse, maar anders uitgesproken. De Duitser zal het hebben over  “Vasser”. Het “Zout” wordt in het Engels “Salt” terwijl de Duitser zal zeggen “Salz”.

Terry Daughtery schrijft dat Navaho, Eskimo en Apache lid zijn van de Athabakan familie. De Navaho noemen zichzelf de Dine “The People” of “De Mensen”, de Apache noemen zichzelf Inde “The People.”

Hebreeuws behoort tot de de Semitische tak van de Afro-Aziatische talen. Ongeveer 70 talen en dialecten zijn er gegroeid vanuit de Semitische familie. Een grote groep van talen die voor zover bekend staan als de Kanaänitische familie. Hebreeuws ontwikkelde uit de Kanaänitische familie, waaronder men het Arabisch, Aramees en Akkadisch vindt en in mindere mate ook gelijkenissen vindt aan andere Afro-Aziatische talen als het Berbers en het Somalisch. Het heette Lasjon Ha’Kodesh of Lesjon HaKodesj of ook gekend als Ivriet. Het was een heilige taal, of beter gezegd ‘De Heilige Taal’.

Ivriet, is algemeen de taal van het jodendom. Er bestaan verschillende algemene varianten, zoals het Hebreeuws van de Thora, dat van de Misjna, en dat van de rabbijnse en andere literatuur daarna. zoals met de meeste hoofdtalen kan men bij de ‘bijtalen’ of in die taal zelf varianten vinden, zoals men Hollands Nederlands en Belgisch Nederlands en Vlaams (al of niet dialect) kan vinden of het Britse Engels en Amerikaans Engels. De verschillen tussen deze soorten liggen in de kleine details van de spelling en uitspraak, of zelfs compleet andere woorden en zinsconstructies.

Het Ivriet van heden is de officiële landstaal van de moderne staat Israël en verschilt niet zo veel van het klassieke Hebreeuws. Maar toch kan men er noemenswaardige en enigszins aparte verschillen in aantreffen, met name de op veel punten afwijkende zinsconstructie. De Thora bevat de oudste vorm van Hebreeuws. De vorm van Hebreeuws in de daarop volgende boeken in de Tenach is – voor kenners – al aanzienlijk anders.

Bijbels Hebreeuws

In het Bijbels Hebreeuws vinden we:

a. Archaïsch Bijbels Hebreeuws van de 10e tot de 6e eeuw voor onze gewone tijdrekening, die overeenkomt met de monarchistische periode tot de Babylonische ballingschap en vertegenwoordigd wordt door een aantal teksten in de Hebreeuwse Bijbel (Tanach of Tenach), met name het Lied van Mozes (Exodus 15) en het Lied van Deborah (Richteren 5). Ook wel oude Hebreeuws of Paleo-Hebreeuws genoemd.
Het is geschreven in de vorm van het Kanaänitische script.

Shiloach of Siloam Inscriptie in het Istanboel Archaeologisch Museum

b. Standaard Bijbels Hebreeuws rond de 8e tot 6e eeuw vGT, wat overeenkomt met het einde van de monarchistische periode en de Babylonische ballingschap.
Het wordt vertegenwoordigd door het grootste deel van de Hebreeuwse Bijbel, dat een groot deel van zijn huidige vorm bereikt rond deze tijd. Ook wel Bijbels Hebreeuws, Vroeg Bijbels Hebreeuws, Klassieke Bijbels Hebreeuws (of klassiek Hebreeuws in de engste zin) genoemd.

Het Bijbels Hebreeuws werd geschreven met een aantal verschillende schrijfsystemen. De Hebreeën adopteerden het Fenicische alfabet dat gebruikt werd door de Feniciërs rond de 12e eeuw voor Christus. Dit ontwikkelde zich in het Paleo-Hebreeuwse schrift. Dit werd door de Samaritanen gebezigd.
Het Aramese schrift verdrong geleidelijk het Paleo-Hebreeuwse schrift voor de Joden, en het werd de bron voor het moderne Hebreeuwse alfabet.

In al deze scripts ontbraken lettertekens om alle geluiden van het Bijbels Hebreeuws te vertegenwoordigen.Hoewel deze geluiden toch worden weerspiegeld in Griekse en Latijnse transcripties van de tijd. Deze scripts indiceerden oorspronkelijk alleen medeklinkers, maar bepaalde letters, bekend als matres lectionis, werden steeds meer gebruikt om klinkers te markeren.

Tiberiaans Hebreeuws. – Closeup van Aleppo Codex, Joshua 1:1

In de Middeleeuwen werden verschillende systemen van diakritische tekens ontwikkeld om de klinkers in de Hebreeuws manuscripten te markeren, van deze, is nog steeds alleen het Tiberiaans-systeem  veel gebruikt.

c. Late Bijbels Hebreeuws, van de 5e naar de 3e eeuw vGT, dat overeenkomt met de Perzische periode en wordt vertegenwoordigd door een aantal teksten in de Hebreeuwse Bijbel, met name de boeken van Ezra en Nehemia.
In principe vergelijkbaar met het klassieke Bijbels Hebreeuws, afgezien van een paar vreemde woorden, voor met name enkele overgenomen vreemde termen, en een aantal syntactische innovaties zoals het gebruik van het deeltje shel (van, behorend tot). Hij het adopteerde het  Keizerlijke Aramese schrift (van waaruit de moderne Hebreeuwse schrift afstamt).

d. Later vinden we het noordelijke dialect van Bijbels Hebreeuws, het Israëlische Hebreeuws en het Mishna Hebreeuws of Middelhebreeuws genoemd, ook wel Tannaitisch Hebreeuws of vroege rabbijnse Hebreeuws en Amoraisch Hebreeuws.

Ter Boekstelling

Vanaf ongeveer 200 GT werden bepaalde joodse juridisch-religieuze teksten te boek gesteld, in de vorm van de Misjna, de Tosefta en andere werken. Deze rabbijnse literatuur werd decennialang, zo niet eeuwenlang mondeling overgeleverd. Het karakter van de teksten maakt het goed mogelijk ze uit het hoofd te leren. De taalfase van deze teksten wordt vaak Rabbijns Hebreeuws genoemd, omdat de auteurs van de teksten “rabbijnen” heten (hebr. “rav”, meester, heer). De twee grote tekstverzamelingen met de naam Talmoed (de Babylonische Talmoed en de Jeruzalemse Talmoed, naar het gebied waar de redactie plaatsvond) zijn deels een soort commentaar en aanvulling op de Misjna. De taal die hiervoor werd gebruikt is grotendeels Aramees.

Hoewel het Jiddisch veel Hebreeuwse en Aramese woorden bevat, behoort die taal tot de Germaanse tak van de Indo-Europese talen – dezelfde taalgroep waartoe ook het Nederlands, het Duits en het Engels behoren.

Lingua Franca

Om met ekaar bekwaam te zijn om te communiceren heeft men door de eeuwen heen zijn toevlucht genomen tot een algemene handelstaal.

Zo is de ‘Lingua Franca’ of internationale omgangstaal, niet enkel de taal van diplomatie en handel, maar ook het middel bij uitstek voor mensen uit verschillende culturen en talen om met elkaar verstaanbaar te communiceren.

In deze website of op dit blog, zal er naast het Nederlands zo voor het Engels als communicatietaal gekozen worden, daar het Engels als de moderne lingua franca kan aanschouwd worden. Het Latijns en Grieks moesten plaats ruimen voor het Frans en Spaans. Chinees of Mandarijns biedt zich nu ook aan op de nieuwe markt, maar het Engels mogen wij toch aannemen kan door meerdere mensen, en zeker mijn doelpubliek, begrepen worden.

Aramees

Nederlands, Engels of een andere taal sprekend moeten wij bij het lezen van de Bijbel er wel rekening mee houden dat het Aramees de lingua franca was naast het eveneens veel gebruikte Grieks. Jezus en velen rondom hem spraken Aramees. Hebreeuws werd hoofdzakelijk in de tempel en synagoge gebruikt. Het was een heilige taal die alleen zou worden gesproken in een heilige plaats.

Tijdens haar 3000-jaar geschreven geschiedenis heeft Aramees meermaals gediend als een administratieve taal, als taal voor de hogere klasse of rijken en als taal van de goddelijke eredienst.

Het was de dag-tot-dag taal van Israël in de Tweede Tempel periode (539 vGT – 70 GT), de taal gesproken door Jezus, maar ook de taal van grote delen van de Bijbelse boeken van Daniël en Ezra, en de belangrijkste taal van de Talmoed. Nochtans was Joods Aramees wel anders dan de andere vormen, zowel in letters als in de grammatica. Delen van de Dode Zee-rollen in het Joodse Aramees vertonen unieke Joodse belettering, gerelateerd aan de unieke Hebreeuwse taal.

Vanaf de late 7de eeuw GT werd het Aramees geleidelijk vervangen als de lingua franca van het Midden-Oosten door het Arabisch. Het Aramees bleef echter een gesproken, literaire en liturgische taal onder de inheemse Assyrische christenen, joden, Mandaeaërs, volgers van het Mandaeisme, een Gnostische religie, en een aantal Syrische / Aramese Christenen. Het wordt nog steeds gesproken door de Assyriërs en Mandeeërs van Irak, ten noordoosten Syrië, het zuidoosten van Turkije en noordwesten van Iran, met diaspora gemeenschappen in Armenië , Georgië, Azerbeidzjan en Zuid-Rusland.

Syrische / Aramese christenen, hoewel nu grotendeels Arabisch sprekende, hebben een klein aantal moedertaalsprekers van West-Aramees in geïsoleerde dorpen in het westen van Syrië. De turbulentie van de laatste twee eeuwen (met name de Assyrische genocide) maakte dat sprekers van de eerste taal en literair Aramees verspreid geraakten over de hele wereld. Er zijn echter een aantal omvangrijke Assyrische en Chaldeeuwse steden in Noord-Irak, zoals Alqosh, Bakhdida, Bartella, Tel Esqof en Tel Keppe, waar het Aramees nog steeds de belangrijkste gesproken taal is, en vele steden en gemeenten in deze regio hebben ook Assyrisch Aramees sprekende gemeenschappen.

Bijbelse en profane taal

Er is een duidelijk verschil tussen wereldse of profane taal en de Bijbelse taal. In vroegere jaren zag men in vele streken wel de tendens om veel Bijbelse uitdrukkingen in de taal op te nemen. Alsook was het een gewoonte, door het veelvuldig lezen van de Heilige Schrift, dat de mensen gelijkaardige woorden en de wijze van spreken gingen overnemen zoals de door hun gebruikte Bijbelvertaling. Zo kon men dan ook gemakkelijk horen bij welke christelijke strekking iemand behoorde.

Tot lang in de twintigste eeuw kon men, ook in de algemene spreektaal, het verschil horen tussen de Staten Vertaling,  Petrus Canisius Vertaling, Nederlands Bijbelgenootschap en Willibrord Bijbelvertaling gebruikers.

Door de teloorgang van het kerkbezoek en het weinig Bijbellezen of zelfs weinig lezen in het algemeen, is de taal erg verarmd en ontdaan geraakt van veel zegswijzen en spreekwoorden. dit maakt het niet makkelijker om de oude taal met veel figuurlijke uitdrukkingen goed te kunnen begrijpen.

Versta mij niet verkeerd. U hoeft geen gebruik te maken van een heilige taal in een profane context. Zelfs in de dienst kunnen wij gewone, bij wijze van spreken ‘heidense taal’ kunnen gebruiken, naast de taal van de degelijke Bijbelvertalingen. De taal die wij gebruiken mag echter nooit ontheiligend zijn. Zij moet getuigen van een respect en onderbouwde kennis en onderbouwde cultuur.

Maar naast de profane taal kunnen wij ons best ook houden aan de ‘veredelde taal’ van de Heilige Schrift. Rekening houdend met de taal die Jezus sprak, Aramees, kunnen wij ook best interesse tonen voor die taal en ook Bijbelvertalingen uit die taal ter hand nemen naast andere Bijbelvertalingen.

Wij moeten niet echt Hebreeuws en Aramees gaan studeren. Wij moeten er op kunnen vertrouwen dat taalgeleerden zich daar volop kunnen richten en de nodige tijd in het vertaalwerk kunnen steken, zodat wij een kant en klare vertaalde Bijbel regelmatig zullen kunnen doorlezen.

Omdat het Hebreeuws een heilige taal was op het moment van Yeshua/ Jeshua, de man die wij aannemen dat hij de beloofde Verlosser was, kunnen wij dat Hebreeuws en Aramees best steeds voor ogen houden. Het is belangrijk om het taaleigen van Jezus tijd te leren kennen, om zo meer inzicht te krijgen in de Bijbelse Waarheid.

+

Vindt ook aanverwante lectuur:

1. De Bijbel of Heilige Schrift
2. De Bijbel als Gids
3. De Bijbel onze Gids
4. Belangrijkheid van de Heilige Schrift
5. Het belang van het lezen van de Schrift
6. Nut van het lezen van de Bijbel
7. Mondelinge of schriftelijke overlevering en aantal auteurs
8. Oude spreekwijzen kennen om de Bijbel te begrijpen
9. Studiedag rond Bijbelse Beeldtaal
10. Kroniekschrijvers en profeten #1 Boeken van het Oude Testament
11. Een Naam voor een God #2 Optekening en Kenbaarmaking
12. De verjaardag van de King James Bijbel als aanleiding voor prediking
13. Een Nieuwjaar met een Oud Boek
14. Dagen en jaren die voorbij gaan maar het Woord blijft bestaan
15. Volharding en Bijbelstudenten

In het Engels

1. Class Notes: Intro to Biblical Hebrew 101 by Terry Daughtery
2. Another way looking at a language #1 New Year, Books and Words
3. Another way looking at a language #2 Meanings
4. Another way looking at a language #3 Abraham
5. Another way looking at a language #4 Ancient times
6. Another way looking at a language #5 Aramic, Hebrew and Greek
7. Another way looking at a language #6 Set apart
8. Another way looking at a language #7 Lingua Franca

++

Learn Hebrew with dictionaries, online courses and easy Hebrew magazines