Missionaire hermeneutiek 1/5

“De kunst van het schrijven is de kunst van het ontdekken wat je gelooft.”
Gustave Flaubert

Hermeneutiek:
Leer van de regels en hulpmiddelen die bij de uitlegkunde gebruikt worden, de theorie van de exegese, met name van de bijbeluitlegging. (Van Dale)

Onderzoek aangemoedigd door Geloof

De eerste weken van deze website probeer ik een beeld te scheppen van de weg ik ik wil op gaan met de kenbaar gemaakte teksten.

Het is fijn dat u de weg naar deze pagina’s hebt gevonden en ik hoop dat u hier nog meermaals zaken zult komen lezen. Achter de teksten die hier geplaatst zullen worden zal natuurlijk een visie van mijn persoon liggen. Om deze zienswijze beter te leren kennen plaats ik daarom ook eerst enkele verantwoordingen en geef ik meer uitleg hoe ik tot mijn bevindingen ben gekomen en hoe ik mijn verder zoektocht verder wil zetten.

Voornaam werk in mijn leven

Op mijn paginas Mijn exegese en hermeneutiek en My exegesis and hermeneutics beken ik dat op een manier door jaren van Bijbelstudie gevormd en getransformeerd ben geworden. Naarmate ik bepaalde dingen te weten kwam moest ik mijn kennis regelmatig bijsturen. Het mag verwonderlijk heten dat ik op dat geestelijk vlak mij durfde te laten vormen door zulke Oude Boeken. Want in wezen waren het de 66 Bijbelboeken die ik mij ter harte nam. Het Boek der boeken was het doorslaggevende werk in mijn leven.

Door de Bijbel meermaals helemaal door te nemen van begin tot einde begon ik meer en meer verbanden te zien en moest ik wel bepaalde waarheden onder ogen zien waar ik nu niet meer van wil afwijken. Deze mogen dan wel soms wereldvreemd genoemd worden maar zijn gebaseerd op de Waarheid die in de Bijbel, de Heilige Schrift, kunnen gevonden worden. Zo ben ik ook tot het geloof gekomen dat er maar één God is, die Zijn kracht, de Heilige Geest gebruikt om de mens te inspireren Zijn Woordenop te schrijven.

Heilige Schrift 1 (Photo credit: goetzihh)

De Spreker

Voor mij is het duidelijk dat de Schriften ons tonen dat de Schepper God heeft gesproken. Er is een begin van dit alles geweest en daarbij was een Meesterhand die alles regelde en tot ontstaan deed komen. Die Maker van alles, de Schepper heeft Zijn Schepping onder controle en heeft ze verder door de tijden geleid. Hierbij gebruikte Hij Zijn Woorden die Hij op allerhande manieren tot de mens liet komen. Om Zijn Stem te laten horen gebruikte Hij ook eenvoudige mensen. Zorgvuldig koos Hij mensen die vaardig genoeg waren om Zijn Woorden op te tekenen voor het nageslacht.

De door wereldse auteurs opgetekende woorden brachten voor de volgende generaties de geschiedenis van Gods Volk en gaven zo wel gebeurtenissen als woorden en daden van door God geselecteerde mensen, herders, profeten, visionairs, vissers, ambtenaars, geneesheren, vertellers en wonderdoeners.

Die vertegenwoordigers van God schreven niet enkel hun eigen woorden op, maar gaven ook weer wat God wenste dat zij schreven. In hun werken moest Hij de Spreker zijn. De aanwezige woorden, een verzameling van menselijk woorden en goddelijke woorden,  bieden ons een gids en de werkmap die we ter harte moeten nemen. Meerdere malen liet God Zijn volk weten dat ze naar Hem moesten luisteren door het bestuderen van Zijn Woorden. Alleen door regelmatig de woorden van God te horen kunnen wij tot een dieper inzicht komen.

Achter de menselijke woorden moeten wij de Woorden van de Ware Spreker zien te vinden.
Uit de menselijke klanken moeten de goddelijke klanken naar voor komen. De Spreker Jehovah God moet op de voorgrond treden en wij moeten de nederige luisteraars worden. Enkel door zich op te stellen als bereidwillige luisteraar zullen wij meer kunnen horen en zo Zijn Woorden dieper in ons kunnen laten doordringen.

Geïnteresseerd zijn

Het is een totaal misverstand te denken dat men gelovig moet zijn om de Bijbel te gaan lezen.

Men kan het Boek der Boeken, de Bestseller aller tijden, best ter hand nemen ook al gelooft men helemaal niet in God of gebod. Men kan gerust atheïst,  humanist, essentialist, heiden, Jood, moslim, boeddhist, Hindoe of van een ander geloof zijn en toch dat geloofsboek van Joden en Christenen ter hand nemen. Men kan het gewoon als literair kopstuk benaderen en van haar literaire waarden genieten.

Maar om tot het lezen te komen van het Boek der boeken moet de lezer in de eerste plaats geïnteresseerd zijn in wat het te vertellen heeft en hoe het kan iets vertellen. Hij mag dan een niet-gelovige of atheïst zijn, maar dan moet hij nog steeds in staat zijn om de Bijbel te benaderen en te behandelen als een cultureel kunstwerk en belangrijk stuk van de internationale literatuur. Om de Bijbel te lezen hoeven de lezers geen diepe eerbied voor God, en een passie om Gods Woord te leren kennen, hebben.

Maar om te groeien in geloof en tot meer dan de gemiddelde lezer te komen, moeten mensen zich bereid vinden om dichter tot God te komen en om Hem te leren kennen. En de Bijbel of de Heilige Schrift, het onfeilbare en geïnspireerde Woord is de beste manier om meer over de Allerhoogste van alles te weten te komen. Door serieus de Bijbel door te nemen zal men zien dat men niet alleen geboeid kan geraken door de literatuur, maar dat de boeiende inhoud ook meer over de mens in het algemeen zal kunnen vertellen en ook veel zal openbaren van het vreemde personage dat achter de gehele schepping mag zitten, de Almachtige God der goden, wiens naam Jehovah is.

Aan de Spreker in het boek worden allerlei titels gegeven, maar uiteindelijk zal Zijn Naam over heel de wereld moeten doordringen. Dat is trouwens één van de vele belangrijke opdrachten die doorheen het werk worden gegeven aan de luisteraars.

Er moet de interesse zijn om het werk te lezen, maar daarnaast zal er de interesse moeten zijn om meer te weten te willen komen van de personages en plaatsen in het boek. Over dat laatste kom ik in latere artikelenreeksen terug. Want die achtergrond van plaatsen zullen wij als wij de Bijbel verder willen bestuderen, ook uit andere informatiebronnen moeten gaan halen. Hiervoor zal de archeologie ook een belangrijke rol spelen in onze zoektocht naar meer gegevens van het Bijbels gebeuren.

Eveneens moet er interesse zijn om zich open op te stellen om te luisteren naar wat het Boek der boeken te vertellen heeft. Er moet bereidheid zijn om zijn oor te luisteren te leggen naar de verschillende verhalen die in het boek worden voorgelegd. alsook moet er interesse zijn naar het taaleigen van de verschillende auteurs.

Ogen hebben

In inspiratie, gebruikt God de cultuur en conventies van de schrijver zijn milieu, een omgeving die God bestuurt in Zijn soevereine voorzienigheid.

Door mijn studie van de Heilige Schrift ben ik tot de bevinding gekomen dat het met zekerheid mag aangenomen worden dat de Bijbel het Geïnspireerde Woord van God is. Het is verkeerd om de interpretatie van de geïnspireerde schrijvers  anders voor te stellen.

Als men de tekst onder ogen neemt moet men de teksten die als geschiedenis moeten doorgaan ook zo te behandelen als geschiedenis. Poëzie op haar beurt moet ook als poëzie behandeld worden, hyperbool en metafoor als hyperbool en metafoor , generalisatie en de onderlinge aanpassing als wat ze zijn, enzovoort. Verschillen tussen literaire conventies in de Bijbelse tijden en in de onze moeten ook in acht worden genomen: sinds, bijvoorbeeld, niet-chronologische vertelling en onnauwkeurige aanhaling en verwachtingen in die tijd regelmatig conventioneel en aanvaardbaar waren geschonden, moeten we deze dingen niet beschouwen als fouten als we deze ook bij die Bijbelschrijvers vinden. Wanneer de totale nauwkeurigheid van een bepaald type niet verwacht noch het doel was, is het ook geen fout dit niet bereikt te hebben. De Schrift is onfeilbaar, niet in de zin van dat het absoluut nauwkeurig is volgens de moderne normen, maar in de zin van het maken van de juiste beeldschepping, zijn betrachtingen en vorderingen waar te maken en die maatregel van gerichte waarheid waar de auteurs zich op wensten te richthen, te bereiken.

Aanpak

Als wij het Woord van God willen doornemen om meer te weten te willen komen, dan moeten we ook bereid zijn de ingesteldheid te hebben  om de achtergrond van dit belangrijke boek in de gaten te houden. Bereidheid om het te begrijpen houd in dat wij oog zullen moeten hebben voor de verschillende elementen van taal, gebruiken, geschiedenis en aardrijkskunde. Hiervoor moeten wij dan ook, om tot een goede Bijbelstudie te komen, proberen om geschiedenis, aardrijkskunde, antropologie, sociologie, theologie, leer, cultuur, genres, talen en gewoonten van de volkeren van de Bijbel en degenen die deze geïnterpreteerd hebben, te ontdekken.

Interpretaties

In aanraking komend met andere geschriften over de Bijbel moeten we begrijpen dat, omdat we allemaal verschillende karakters en verschillende manieren van denken hebben, we kunnen komen tot verschillende opvattingen en meerdere interpretaties.

Hierbij moeten wij steeds voor ogen houden dat al die interpretaties menselijke overschouwingen zijn. Het is totaal verkeerd om te gaan denken dat het om goddelijke woorden zou gaan. Terecht kunnen deze verschillende auteurs ook door God begenadigd zijn in hun denken en mogen zij voor bepaalde schrijfsels ook door God geïnspireerd zijn. Maar steeds zullen het feilbare menselijke auteurs zijn. Zelfs al mag die schrijver zich Paus van de Apostolische Katholieke Kerk noemen, zal deze nog steeds een mens zijn die zoals elk ander mens feilbaar is.

In heel de geschiedenis is er voor het ogenblik slechts één mens in geslaagd geen fout te begaan, al hoewel ook hij in verleiding kon en werd gebracht. Zijn handelingen en woorden zijn ook opgetekend in het Nieuwe Testament en zullen voor ons als Christen zeer belangrijk zijn, omdat wij ons beschouwen als volgers van die man die door God naar deze wereld is gezonden om het Woord van God verder te openbaren en het Koninkrijk van God kenbaar te maken.

Het is die Jezus van Nazareth die er ook op gewezen heeft hoe zeer wij moeten opletten met interpretaties en met het opvolgen van woorden en regels van mensen, ook al mogen zij zich als godsgeleerden of priesters voordoen.

De interpretatie moet vanuit ons hart komen door de juiste benadering van Gods Woord en door rekening te houden met alle elementen die in dat Woord van God voorkomen.

Kopieën en middelen

Meerdere interpretaties mogen naar voor komen door het zien van verschillende woorden en andere verbanden. Doorheen de tijden veranderen ook gebruiken en woorden alsook betekenissen van handelingen.

Op dat vlak moeten wij er ook rekening mee houden dat wij voor de teksten van de Bijbel geen beroep kunnen doen op de originele handschriften, maar aangewezen zijn op kopieën, en nog erger meestal op vertalingen.

Hierom is het belangrijk te eten dat wij mogen afgaan op archeologische vondsten die ons sterke bewijzen kunnen leveren van de accuraatheid van de kopiïsten. Door archeologische vondsten kunnen wij er op aan dat de tot ons gekomen documenten en kopieën zo getrouw mogelijk aan het origineel gebleven zijn. De archeologische bevindingen brengen meer bewijs van de juistheid van de documenten dan enig ander.

De literatuur van het verleden interpreterend kunnen we komen tot hermeneutiek als wetenschap, omdat het wordt geleid door regels binnen een systeem. We nemen een wetenschappelijke kijk op de Bijbelse tekst (en) en onderscheiden betekenis, context, doel, datum, auteurschap.

Als christenen zijn we niet alleen bezorgd over een historische reconstructie. We willen meer te weten komen. We hebben echt de wil om tot het diepste te gaan. Wij willen alles doorgronden om ook beter te kunnen begrijpen.
Voor mensen van geloof, zullen wij als we de methoden van  andere schrijvers en critici begrijpen, in staat zijn om hun materiaal te gebruiken om ons te helpen om verder te kijken. Ons begrip van de Bijbelse tekst kan worden uitgebreid door het gebruik van wereldse, niet-canonieke, maar niet-ketterse boeken, agenda’s en notities.

Wereldse geschriften betekenen niet dat ze vals zijn, fout, slecht of ketters, maar we moeten echt altijd in ons hoofd prenten dat het daarbij gewoon producten zijn van menselijke personen die elk hun eigen fouten hebben. In tegenstelling tot die menselijke geschriften hebben we het beste boek dat normaal alles kan vertellen van wat we horen te weten. Als we bereid zijn om onze oren te openen en naar die woorden van God te luisteren, zullen we in staat zijn om het licht te zien. Maar om er toe te komen om dat licht te zien en meer te kennis te verkrijgen om op het pad van ontdekking te gaan, moeten wij ons ontvankelijk opstellen en bereid zijn om elke keer als we iets nieuws ontdekken die nieuwe kennis in ons op te nemen en mee te dragen om het volgende verder te gaan begrijpen. Al de kennis die wij opdoen onderweg moet verder als basis dienen om om verder op weg te helpen en meer inzicht te geven. De bereidheid om alles op te nemen kan ons, ook al willen (en moeten) wij alles grondig onderzoeken, verder vormen en doen veranderen. De ervaring en kennis zullen ons verdere vorming mogelijk maken. Het vinden van meer zal vaak ook betekenen dat we ons soms van bepaalde vorige ideeën, die niet lijken te kloppen, zullen moeten ontdoen. Indien wij ons echter niet bereid willen opstellen om vroegere foutieve gedachten weg te doen, zullen wij ook geen mogelijkheden kunnen creëren om  nieuwe inzichten op te doen en onder het nieuwe licht te groeien.

+

Vervolg: Missionaire hermeneutiek 2/5

Een vereenvoudigde of ingekorte Engelse versie kan gevonden in de gelijkaardige reeks, die aanvangt met: Missional hermeneutics 1/5

English readers may find an abridged version of this series, starting with the cut down article: Missional hermeneutics 1/5

and with the series on archaeology:
Archaeology and the Bible researcher (1-4)  plus in: Interpretation of archaeological data, and in: Archaeology and the Bible

++

1. De kunst van het neerschrijven
2. Kennis en wijsheid door een Oud Boek
3. De Bijbel of Heilige Schrift:Het woord van God of het woord van mensen
4. Reden voor het lezen van de Heilige Schrift
5. De Bijbel als instructieboek
6. De Bijbel als Gids +De Bijbel als Gids
7. De Bijbel onze Gids
8. Belangrijkheid van de Heilige Schrift
9. Nut van het lezen van de Bijbel
10. Mondelinge of schriftelijke overlevering en aantal auteurs
11. Dagen en jaren die voorbij gaan maar het Woord blijft bestaan
12. Het belang van het lezen van de Schrift
13. Oude spreekwijzen kennen om de Bijbel te begrijpen
14. Volharding en Bijbelstudenten
15. Een Naam voor een God #5 Zaaien van verwarring

+++

Glossarium

(Met erkenning naar het werk van de heer Marc Verhoeven: http://www.verhoevenmarc.be/PDF/Glossarium.pdf)

Hermeneutiek:

Betekenis:

1. de hermeneutiek zelfst.naamw. (v.) Uitspraak:   [hɛrmənœy’tik] kunst waarmee je teksten interpreteert en begrijpt filosofie Voorbeelden:   `bijbelse hermeneutiek`, `Moderne hermeneutiek ontkent objectieve waarheid. Hermeneutiek van elke tekst is dus eigenlijk een …
   Gevonden op http://www.woorden.org/woord/hermeneutiek
2. Binnen de cultuurwetenschap verstaat men onder hermeneutiek de leer van de interpretatie, maar ook de activiteit van het interpreteren zelf. De hermeneutiek is een poging om een cultuurverschijnsel te verklaren als uiting van…
   Gevonden op http://www.dbnl.org/tekst/bork001lett01_01/
3. De studie en toepassing van de methodologische beginselen van het interpreteren en uitleggen; in het bijzonder het algemene beginsel van bijbelse interpretaties.
   Categorie: Abstracte Begrippen > historische, theoretische en kritische begrippen.
   Gevonden op http://www.encyclo.nl/lokaal/10491
4. Leer van de regels en hulpmiddelen die bij de uitlegkunde gebruikt worden, de theorie van de exegese, met name van de bijbeluitlegging. (Van Dale)
   Gevonden op http://www.verhoevenmarc.be/PDF/Glossarium.pdf
5. 1) Bijbeluitlegging 2) Exegese 3) Leer van de regels en hulpmiddelen die bij de uitlegkunde gebruikt worden 4) Leer van het verstaan 5) Schriftverklaring 6) Uitlegging van de bijbel 7) Uitlegkunde
   Gevonden op http://www.mijnwoordenboek.nl/puzzelwoordenboek/HERMENEUTIEK/1
6. [Plato] – Hermeneutiek (Oudgrieks: hermêneutikê technê) is de methode waarmee de Athene filosoof Socrates in de dialogen van Plato probeert vat te krijgen op het transcendente ‘zijnde’, de vormen, door middel van ‘lagere’ zaken zoals het dagelijks leven en specifi…
   Gevonden op http://nl.wikipedia.org/wiki/Hermeneutiek_(Plato)
7. Hermeneutiek (Grieks: ἑρμήνευειν; `uitleggen`, `vertalen`) is een begrip dat in de filosofie verschillende invullingen heeft gekregen. De term hermeneutiek is waarschijnlijk voor het eerst gebruikt door de Griekse dichter Homerus (circa 800 v.Chr.) en betekent de uitleg en vertaling van …
   Gevonden op http://nl.wikipedia.org/wiki/Hermeneutiek

Bijbelkritiek:

Ook wel ‘hogere bijbelkritiek’ of ‘historisch-kritische methode’ genoemd: de wetenschap die zich bezighoudt met de inhoud van de tekst op grond van: 1. de aard, de vorm
en het onderwerp van de verschillende bijbelboeken, 2. de aard en de samenhang van de context en verschillende bijbelgedeelten en 3. de gegevens over de omstandigheden van
de schrijvers en de geadresseerden van de bijbelboeken. De moderne bijbelkritiek tracht echter de Bijbel aan te vallen en te bewijzen dat hij niet het Woord van God is, maar
slaagt daar niet in. Ze vertoont ernstige leemten en gebreken. Jezus Christus, het Woord, is het ultieme struikelblok in de hogere kritiek, zoals trouwens bij alle vrijdenkers en
modernisten.
Gevonden op http://www.verhoevenmarc.be/PDF/Glossarium.pdf

Apologetiek:

Dat deel van de theologie dat zich bezighoudt met de verdediging en verbreiding van het christendom. (F.A.S.)

Atheïst:

Iemand die gelooft dat er geen God is. (F.A.S.)

Christian Science:

De ideeën van de Christian Science kunnen als volgt worden samengevat: God en de geest zijn het goede, terwijl de materie en het kwade geen reële werkelijkheid zijn. Ziekten worden veroorzaakt door het gebrek aan inzicht, nl. dat ze niet werkelijk zijn, behorend tot het gebied van de materie. Door tot inzicht te komen en in overeenstemming te leven met de goddelijke geest kan een mens genezen worden. De wonderen van Jezus, die in de bijbel beschreven worden, hebben te maken met het geestelijke inzicht van Jezus, waardoor de illusie van de ziekte overwonnen kon worden (Encarta 2002).

Communicatie:

Het overbrengen van ideeën en informatie. (F.A.S.)

Connotatie:

Zaken die voor de luisteraar mede begrepen worden bij het beluisteren van een woord, buiten hetgeen het volgens de definitie betekent. (F.A.S.)

Deïsme:

Het stelsel dat Gods bestaan erkent als van de wereld onderscheiden, maar ook gescheiden, in die zin dat God, na de wereld geschapen te hebben, op de gang van de dingen
geen invloed meer uitoefent (als zodanig het tegenovergestelde van theïsme). (Encarta 2002). Geloof aan één God berustend op de rede, niet op openbaring (Van Dale).

Determinisme:

De leer dat de mens in zijn handelen niet vrij is maar bepaald wordt door psychologische en fysiologische oorzaken, waardoor de vrije wil een illusie wordt. (F.A.S.)

Dialectiek:

Het principe van verandering volgens de lijnen van een driehoek. Een stelling heeft een tegengestelde. De twee tegengestelden versmelten in een synthese die op haar beurt weer
these wordt, enz. (F.A.S.)

Dispensationalisme:

De leer dat Gods handelen met de mens verschillend is in verschillende dispensaties in de tijd. Deze dispensaties worden ook ‘bedelingen’ genoemd. Dit is het tegenovergestelde van de Verbondstheologie.

Entheïsme Entheïsme: is, zoals panentheïsme, een geloof dat het goddelijke in alle dingen is, maar impliceert meer dan geloof of theorie. Een entheïst [Gr. en (in) + theos (God)] is iemand wiens leven zich focust op het zoeken van eenheid met deze kracht, en die het doel van zijn leven ziet in helpen te begrijpen en vervullen van het grote plan van evolutie”. Bron: http://www.frankparkinson.co.uk/new_spirituality.html.

Epistemologie of kennistheorie:

Een belangrijk onderdeel van de filosofie is de kennistheorie of de epistemologie. Het gaat in de kennistheorie om de vraag hoe de mens tot kennis komt en ook om de vraag hoe betrouwbaar die kennis dan is. Het gaat om de vragen: “How we know and how we know we know”. In het Verlichtingsdenken erkent men wel dat de mens kennis verwerft door waarneming en door redenering/nadenken. De derde mogelijkheid dat de mens kennis verkrijgt door openbaring werd a-priori afgewezen.
De bovengenoemde drie wegen om tot kennis te komen zitten b.v. in de volgende bijbeltekst: “Maar gelijk geschreven staat: Wat geen oog heeft gezien en geen oor heeft gehoord
(kennis door waarneming) en wat in geen hart is opgekomen (kennis door redenering en intuïtie), al wat God heeft bereid voor degenen die Hem liefhebben. Want ons heeft God
het geopenbaard (kennis door openbaring)” – 1 Kor 2:9,10. (A.P. Geelhoed) Epistemologie: Gevormd van Gr. episteme (kennis) + logia (verhandeling). Leer betreffende het wezen, de methoden en de grenzen van de menselijke kennis, syn. Kenleer, kennisleer, wetenschapstheorie (Van Dale).

Eschatologie:

De leer van de eschata (= laatste dingen), de toekomstige dingen die gebeuren moeten.

Exegese:

Verklaring van een geschrift, in het bijzonder van de bijbel, syn. Bijbelverklaring, uitlegkunde. (Van Dale)

Existentialisme:

Een theorie over de mensen, die zegt dat de ervaring van de mens niet te beschrijven is in wetenschappelijke of rationele begrippen. Het existentialisme legt de nadruk op de keuze,
gebruik makend van de vrijheid van de mens in een onbepaalde en klaarblijkelijk zinloze wereld. (F.A.S.)

Existentieel:

Verband houdend met het menselijk bestaan, gezien als een aaneenschakeling van momenten. Empirische werkelijkheid, in tegenstelling tot louter theorie. (F.A.S.)

Gnosis:

De diepere kennis aangaande godsdienstige waarheden (Van Dale).

Gnostici:

Theosofen uit de 2e-5e eeuw nC die door middel van kosmogonische bespiegelingen en oosterse myten een diepere verklaring van de godsdienstige waarheden en het wezen van
de dingen probeerden te geven. (Van Dale).

Gnostiek of gnosticisme:

(v. Gr. gnosis = inzicht, kennis), verzamelnaam voor een pluriforme godsdienstig-wijsgerige stroming, die vooral in de eerste eeuwen n.C. grote betekenis had, maar ook later momenten van herleving kende. De aanhangers streefden naar het heil door geheime, alleen voor ingewijden gereserveerde kennis (gnosis). Deze kennis heeft betrekking op het goddelijke en bovenaardse machten, maar is ook inzicht in het wezen van de mens. Het ontvangen van de gnosis is iemands geestelijke opstanding uit de doden. De geest moet zich van de gebondenheid aan het lichaam bevrijden (Encarta 2002).

Hedonisme:

De leer dat zinnelijk genot het richtsnoer van het menselijk handelen hoort te zijn en het hoogste goed is (Van Dale).

Holisme:

Opvatting dat er een samenhang bestaat in de werkelijkheid die enkel uit een beschouwing van het geheel blijkt en niet terug te vinden is in de onderdelen (Van Dale).

Holisme (v. Gr. holos = geheel), een leer ter verklaring van het leven, die in tegenstelling tot het mechanicisme en het vitalisme [filosofie] de nadruk legt op de totaliteit van het
organisme, dat als geheel meer is dan de som van de delen en waarvan de delen vervangbaar zijn zonder het geheel te schaden. De onderlinge samenhang en samenwerking van
de delen en de processen staat op het eerste plan. De term is afkomstig van Jan Christiaan Smuts. (Encarta 2002).

Humanisme:

Iedere filosofie of filosofisch systeem waarin de mens tot uitgangspunt wordt genomen om te trachten een eenheid te vinden in de zinvolheid van het leven. (F.A.S.)
“De term humanisme dateert pas van de 19e eeuw en is afgeleid van het Italiaanse umanista (docent in de Latijnse taal, welsprekendheid, dichtkunst en literatuur, vakken die
studia humaniora werden genoemd). De term heeft dus niets te maken met ‘het centraal stellen van de mens’, ‘de ontdekking van het individu’ en dergelijke. In het christelijk
humanisme stond wel degelijk God centraal, en over het individu heeft geen humanist zich het hoofd gebroken” (www.kun.nl).
“Wereldbeschouwing die voor alles de menselijke waardigheid, de vrijheid en de waarde van de persoonlijkheid wil hooghouden en bevorderen en die het geloof aan een persoonlijke
god niet als premisse stelt” (Van Dale). “Humanisme is een democratische en ethische levenshouding die bevestigt dat mensen het recht en de verantwoordlijkheid hebben om betekenis en vorm te geven aan hun eigen leven. Het staat voor het opbouwen van een meer humane samenleving via een moraal gebaseerd op menselijke en andere natuurlijke
waarden, in een geest van rede en vrij onderzoek, door menselijke vaardigheden.
Het is niet deïstisch, en aanvaardt geen bovennatuurlijke realiteitsperceptie”. (www.huma.be/info/hva.htm).

Linguïstische analyse:

Filosofische stroming die ervoor wil zorgen dat de filosofie niet verward raakt in allerlei ideeën. Zij doet dit door deze ideeën in de context van hun eigen taal te zetten. Deze tak van de filosofie ziet de taak van de filosofie niet zozeer in het geven van verklaringen, maar meer in het verhelderen van wat aan de oppervlakte ligt. (F.A.S.)

Logica:

De wetenschap die zich met het redeneren bezighoudt. De voorspelbare en onvermijdelijke consequentie van een rationele analyse. In de klassieke Logica gold dat ‘A is ongelijk
aan niet-A’. (F.A.S.)

Menselijkheid van de mens:

Het mens zijn of de Die aspecten van de mens, zoals zinvolheid, liefde, rationaliteit en de vrees niet te zijn, welke hem van het dier en de machine onderscheiden en die bewijzen dat hij geschapen is naar het beeld van een persoonlijke God. (F.A.S.)

Metafysica:

Uit het Grieks: ta meta ta phusika  wat na, achter de fysieke zaken ligt. Deel van de wijsbegeerte dat zich bezighoudt met de laatste, bovenzinnelijke gronden van de dingen en werkingen. (Van Dale).

Methodologie:

Studie van methodes en principes volgens welke de vraag naar waarheid en kennis benaderd wordt. (F.A.S.)

Mystiek:

Er zijn twee betekenissen:
1) Het streven om een rechtstreekse eenheid te vinden met de uiterste werkelijkheid van ‘het goddelijke’. Dit geschiedt door middel van een onmiddellijk aanvoelen, inzicht of
een ogenblikkelijke verlichting.
2) Een vage speculatie zonder basis. (F.A.S.)

Neo-orthodoxie:

Moderne theologie die de dialectiek van Hegel en Kierkegaards sprong in het christelijk geloof heeft toegepast. (F.A.S.)

Pragmatisme:

Een vorm van denken waarbij de praktische consequenties de enige toetssteen vormen van een theorie. (F.A.S.)

Rationalisme:

Zie humanisme. De menselijke rede is het centrum van alle werkelijkheid en de oorsprong der waarheid. (F.A.S.)

Rationeel:

Alles wat verband houdt met of gebaseerd is op de gave van de mens om consequent te kunnen redeneren. (F.A.S.)

Sciëntisme:

De Verlichting wordt gekenmerkt door sciëntisme. In het algemeen wordt onder sciëntisme verstaan de wijsgerige visie die van de beoefening der (positivistisch opgevatte) wetenschap de oplossing van alle problemen en alle mysteries verwacht. Het is de overtuiging dat de wetenschap, met haar gebruik van de wetenschappelijk methode, een verklaring voor al wat is kan geven. En de overtuiging dat de opinies/bevindingen van de wetenschap beslissend zijn. De wetenschap als hoogste autoriteit. (A.P. Geelhoed)

Scholastiek:

Combinatie van wijsbegeerte en godsgeleerdheid die aan de hogescholen van de middeleeuwen onderwezen werd (vooral aansluitend bij Aristoteles). (Van Dale).
Scholastiek is het vermengen van bijbelse gegevens met allerlei buitenbijbelse filosofische gedachten. (A.P. Geelhoed).
De scholastiek is een aanduiding voor de inhoud en de methode van het middeleeuwse denken.
In de scholastiek wordt een poging gedaan de geloofswaarheden uit de theologie, die in het middeleeuwse denken een belangrijke rol vervulden, te verzoenen met de filosofische
waarheden die de middeleeuwse denkers ontleenden aan de filosofen uit de Griekse oudheid (m.n. Plato en Aristoteles). Hierbij ging het om een verzoening van geloof en rede. De scholastiek heeft een bepaalde methode om met gezaghebbende teksten om te gaan. Deze bestaat uit drie fasen: lectio (lezing), quaestio (vraagstelling) en disputatio (discussie). (Encarta 2002)

Semantiek:

1) Wetenschap die de ontwikkeling van de betekenis en het gebruik van woorden en taal bestudeert.
2) Het gebruik maken van de connotaties en dubbelzinnigheden van een woord. (F.A.S.)
Leer van de betekenis van de woorden en woordgroepen (Van Dale).

Soteriologie:

Van het Griekse sotèr = Redder; Leer omtrent Christus als Zaligmaker.

Syncretisme:

Versmelting van wijsgerige en religieuze opvattingen en meningen van verschillende herkomst, zonder dat de tegenstrijdigheden worden opgeheven en een synthese wordt
bereikt (Van Dale)

Synthese:

De combinatie van de partiële waarheden van these en antithese tot een hogere vorm van waarheid, vgl. dialectiek. (F.A.S.)

Tekstkritiek (van de Bijbel):

Tekstkritiek van de Bijbel tracht de oorspronkelijke tekst van het Oude Testament en het Nieuwe Testament vast te stellen door de werkwijze van de tekstkritiek toe te passen op
de oude Bijbelse handschriften. Tekstkritiek van de Bijbel wordt ook wel “lagere kritiek” genoemd en is een andere discipline dan hogere schriftkritiek. Hogere kritiek houdt zich
bezig met datum van ontstaan, schrijver en eenheid van de Bijbelboeken. Tekstkritiek of lagere kritiek is bezig met het vergelijken van varianten tussen de oude Bijbelse handschriften.
(Wiki).

Theïsme:

Geloof aan een in de wereld werkende en als Schepper boven de mens staande, zelfbewuste, persoonlijke, levende God (wel te onderscheiden van ‘deïsme’). Van Dale.

Theosofie:

1. (Eigenlijk) goddelijke wijsheid, zodanig als die welke door de goden zelf bezeten wordt;
2. Een mystiek-filosofisch systeem van wereldbeschouwing met soms neoboeddhistisch karakter: de theosofie houdt vast aan de reïncarnatie. (Van Dale)
Een samenstel van leringen dat op een diepere dan de gewone kennis aanspraak maakt. Men baseert zich daarbij op een innerlijk beleven, dat zich niet enkel op God betrekt, maar ook, helderziend, op ijlere werelden. Karakteristiek voor de leringen zijn die over het bestaan van Meesters of Mahatma’s die van tijd tot tijd ‘wereldleraren’ uitzenden om godsdienstige impulsen te geven; verder die over het bestaan van ijlere ‘gebieden’ en van fijnstoffelijke lichamen (het astraallichaam van de mens) en ten slotte de lering over de
werkelijkheid van zielsverhuizing. (Encarta 2002).

Uniformitarisme:

Is het idee dat de processen die aan de basis van de geologie liggen, dezelfde vorm en frequentie hebben gehad tijdens het verloop van de geschiedenis. In feite stelt men dus:
“Het heden is de sleutel tot het verleden”.

Verbalisatie:

Het onder woorden brengen van een vooronderstelling. (F.A.S.)

Verificatie:

De procedure/methode die men moet toepassen om er achter te komen of een verklaring waar is of niet. (F.A.S.)

Vooronderstelling:

Een theorie of stelling die men aanneemt voordat de eerste logische stap genomen wordt. Een dergelijke aanvaarding beïnvloedt vaak de richting waarin men verder redeneert.
(F.A.S.)